Wraz z postępem wieku w organizmie człowieka zachodzi wiele zmian. Zwykle wiążą się one z nasileniem problemów zdrowotnych lub pogorszeniem się efektywności pracy wielu tkanek oraz narządów. Niemal 55% osób uczestniczących w badaniu wizualnych efektów starzenia się ciała stwierdziło, że uśmiech jest pierwszym elementem, po którym widać postęp wieku. Jednocześnie należy podkreślić, że zęby razem z tkankami miękkimi oraz budową i układem kości odpowiadają za rysy naszych twarzy. Oznacza to, że jeśli same zęby będą ulegać starzeniu, to mogą mieć znaczący wpływ na deformację twarzy, a także na pojawianie się zmarszczek w okolicach policzków oraz ust. Czy tak jest naprawdę? I co na ewentualne zmiany może poradzić współczesna stomatologia?
Najważniejsze oznaki starzenia się zębów
Zęby faktycznie ulegają procesowi starzenia i choć jego efekty są najbardziej widoczne u osób powyżej 40. roku życia, to z samym zjawiskiem zmagamy się tak naprawdę już od najmłodszych lat. Uzębienie nieustannie ulega zmianom kształtu i koloru – na skutek starzenia stają się ciemniejsze, bardziej matowe i tracą dotychczasową przezierność. Przyjmują też różne odcienie: od szarych przez żółte aż po brązowe. Dochodzi do tego na skutek przekształceń jakościowych zębiny, przebarwień szkliwa czy długotrwałego przyjmowania określonych produktów spożywczych. W niektórych przypadkach zmiana koloru może być też wynikiem działania produktów korozji metali (np. protezy, implanty), zaniedbań higienicznych lub wieloletniego stosowania używek. Również stopniowa kumulacja niektórych jonów metali w szkliwie jest odpowiedzialna za powstawanie przebarwień. Oznaką starzenia się zębów jest także zażółcenie się korzeni zębowych, do którego dochodzi w wyniku zwiększenia grubości warstwy zębiny i cementu korzeniowego.
Choć zmiana kształtu zębów może następować w każdym wieku na skutek starcia patologicznego (efekt m.in. stresu, nieprawidłowych nawyków żywieniowych, niedostatecznej higieny jamy ustnej), to jest też ona czymś naturalnym i wynika z fizjologicznego procesu ścierania się powierzchni żujących i siecznych. Ścieranie się zębów jest wówczas spowodowane zmniejszeniem ich biologicznej aktywności, która polega na utracie zdolności wbudowywania w ich strukturę aktywnych jonów np. fluoru. Ponadto w przypadku starzejących się zębów dochodzi do odsłonięcia szyjek zębowych i w konsekwencji do recesji dziąseł. Obnażona zębina, która z czasem również ciemnieje, staje się wygładzona i twarda. Sprawia to, że starsze uzębienie jest kruche i bardziej podatne na urazy mechaniczne niż u osób młodych.
Wpływ starzejących się zębów na nasze ciało
Zęby stanowią swoiste rusztowanie utrzymujące na miejscu mięśnie i skórę twarzy – nic więc dziwnego, że w momencie, gdy zaczynają się ścierać i stawać się coraz krótsze, zmieniają się także nasze rysy. Jeszcze gorzej jest w sytuacji, gdy postępujące zmiany w strukturze zębów doprowadzają do ich utraty. Starzejący się człowiek dysponuje coraz bardziej ograniczonymi zdolnościami manualnymi, bywa rozproszony, mniej skoncentrowany, ma częstsze problemy ze zdrowiem i tendencję do szybszego męczenia się. Dodatkowo choroby oraz stosowane w ramach kuracji leki zwiększają lepkość śliny i prowadzą do demineralizacji szkliwa. Konsekwencją starzenia się całego ciała jest zatem zmniejszona dbałość o higienę, a to skutkuje szybszym rozwojem zmian próchniczych i wypadaniem zębów. W efekcie pobliskie mięśnie tracą swoje dotychczasowe oparcie, a skóra wokół ust zauważalnie wiotczeje, przez co człowiek nie tylko czuje się starzej, ale również na takiego wygląda.
Tempo procesu starzenia się zębów zależy od wielu czynników, które są kwestią czysto indywidualną. Ważne jest jednak uświadomienie sobie, jak ważną rolę stanowi w tym kontekście profilaktyka stomatologiczna. Regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym, uzupełnianie ubytków, kontrolowanie długości uzębienia, zapobieganie jego ścieraniu, a w razie takiej potrzeby również nieznaczne nadbudowywanie zębów z wykorzystaniem metod protetycznych sprawia, że proces starzenia się pozostaje pod pełną kontrolą. Nawet jeśli pacjent ma już starte zęby, to specjalne nakładki bądź licówki tworzone na podstawie formy z kompozytu lub ceramiki są w stanie przywrócić pierwotny wygląd uzębienia. Dzięki podejmowaniu odpowiednich działań możliwe jest zapewnienie sobie młodego wyglądu zębów nawet w przypadku osób w wieku 50-60 lat.
