Bruksizm jest przypadłością, która objawia się niekontrolowanym zaciskaniem i tarciem zębami żuchwy o zęby szczęki. Według danych statystycznych schorzenie to dotyczy 8-13% dorosłej populacji, jednak do specjalistów trafia zaledwie ok. 20% osób nim dotkniętych. Wynika to m.in. z ograniczonej świadomości istnienia problemu. Ludzie cierpiący na bruksizm często nie zdają sobie sprawy, że coś im dolega, a o zgrzytaniu bądź stukaniu zębami podczas snu dowiadują się dopiero od swoich partnerów, bądź rodziny. Szacuje się, że nawet 50% osób cierpiących na bruksizm ma co najmniej jednego członka rodziny, który boryka się z tym samym schorzeniem, a w przybliżeniu 2/3 przypadków bruksizmu, które miały miejsce w dzieciństwie, powraca również w dorosłym życiu. Ponadto problem ten dotyczy częściej kobiet niż mężczyzn. Jak zatem rozpoznać bruksizm i w jaki sposób można podjąć się leczenia – wyjaśnimy w dalszej części wpisu.
Jakie są przyczyny powstawania bruksizmu?
Bezpośrednie przyczyny zachorowań na bruksizm nie są do końca jednoznaczne, ale pod uwagę brane są dwa główne założenia: teoria mięśniowa oraz zgryzowa. Teoria mięśniowa jest związana z niekontrolowanym, zbyt intensywnym napięciem mięśni żwaczy. Osoby cierpiące na bruksizm zaciskają zęby nawet 10 razy mocniej niż wtedy, gdy jedzą coś twardego (np. owoce lub czerstwe pieczywo), co prowadzi do długotrwałego skurczu mięśni. Za kluczowego winowajcę tego stanu uznaje się rosnący poziom stresu. Statystyki prowadzone przez stomatologów wskazują, że wśród pacjentów cierpiących na bruksizm ponad 60% dorosłych i około 30% nieletnich próbuje w ten sposób odreagować gromadzące się napięcie. Druga teoria – zgryzowa – za główną przyczynę bruksizmu przyjmuje wady zgryzu, ale także źle dobrane protezy i problemy wynikające na tym tle. Niektóre źródła za przyczynę bruksizmu podają również zmiany chorobowe (np. reumatyczne), których efektem są dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych.
Bruksizm – objawy
Objawy bruksizmu pojawiają się najczęściej w nocy (w trakcie snu), choć zdarza się również, że występują w ciągu dnia. Z tego powodu wykrycie schorzenia jest dość trudne, a właściwa diagnoza zostaje postawiona dopiero w momencie, gdy pojawią się dalsze powikłania. Wówczas napięcie skoncentrowane na mięśniach twarzy przenosi się na górny odcinek kręgosłupa, a dolegliwości bólowe zaczynają sięgać coraz dalej. W zależności od tego, jak długo trwa zjawisko zgrzytania zębami, możemy dodatkowo zaobserwować:
- odsłonięcie korzeni zębowych;
- zmniejszenie się grubości (szerokości) zębów;
- pękanie szkliwa;
- obniżenie poziomu dziąseł;
- pojawienie się nadwrażliwości na gorące lub zimne produkty spożywcze;
- krwawienie z dziąseł podczas ich szczotkowania;
- chwianie się zębów;
- rany na wewnętrznej stronie policzków oraz języku;
- nietypowe odgłosy podczas otwierania ust.
Należy zwracać szczególną uwagę na symptomy mogące świadczyć o występowaniu bruksizmu, gdyż nieleczone schorzenie prowadzi o poważnych problemów zdrowotnych, w tym do:
- przewlekłego stanu zapalnego;
- zwyrodnienia stawów skroniowo-żuchwowych;
- uporczywych bólów głowy, karku i kręgosłupa;
- całkowitego lub częściowego starcia koron zębowych;
- maskulinizacji twarzy.
W jaki sposób można wyleczyć się z bruksizmu?
Bruksizm jest zaliczany do chorób psychosomatycznych, dlatego do walki z nią często są angażowani lekarze kilku specjalizacji. Jednym z kluczowych etapów leczenia bruksizmu jest poprawa warunków zgryzowych, w tym usunięcie wystających fragmentów zębów oraz eliminacja występujących w obrębie zgryzu nieprawidłowości. Problemy ze stanem zgryzu można z powodzeniem korygować przy użyciu aparatów ortodontycznych, koron lub nowych wypełnień. Dodatkowo można zdecydować się na zastosowanie twardych lub miękkich szyn zgryzowych, których noszenie znacząco ogranicza ruchy żuchwy, unieruchamia zęby przeciwstawne oraz relaksuje stawy skroniowo-żuchwowe. Zabiegi te prowadzą do zmniejszenia napięcia mięśni żwaczy i w efekcie do zahamowania odruchu zgrzytania. Czynnikiem zaburzającym efektywność leczenia bruksizmu są za to uzupełnienia protetyczne takie jak implanty, ponieważ pacjenci mogą wówczas odczuwać specyficzny rodzaj nadwrażliwości na znajdujące się w jamie ustnej „przeszkody”. Poza leczeniem stomatologicznym ważne jest także przestrzeganie zaleceń prawidłowej higieny snu: unikanie spożywania alkoholu, kawy, substancji stymulujących oraz palenia papierosów, ponieważ mogą one nasilać objawy bruksizmu w porze nocnej.
